کافئین چیست و چه تاثیری روی بدن دارد

کافئین چیست و چه تأثیری بر بدن دارد؟ در این مقاله به بررسی کامل کافئین، منبع اصلی آن، فواید و عوارض احتمالی‌اش می‌پردازیم. اگر به دنبال اطلاعات مفید درباره این ماده پرطرفدار هستید، این مطلب را از دست ندهید.

چکیده مقاله

کافئین، ماده‌ای طبیعی و محرک است که در گیاهانی مانند قهوه، چای و کاکائو یافت می‌شود و با تحریک سیستم عصبی مرکزی، هوشیاری و انرژی را افزایش داده و خستگی را کاهش می‌دهد. از فواید برجسته کافئین می‌توان به کمک به کاهش وزن از طریق افزایش متابولیسم، بهبود هوشیاری و تمرکز، تقویت عملکرد ورزشی، ارتقای عملکرد مغزی، محافظت از کبد و روده، کاهش خطر اسپاسم پلک و نقش حفاظتی در برابر سرطان پوست اشاره کرد. این ترکیب با تأثیرات مثبت بر سلامتی، در عین حال نیازمند مصرف متعادل برای جلوگیری از اثرات منفی است.

قهوه دیکف یا بدون کافئین گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که خواهان طعم قهوه با کمترین کافئین هستند، اما کاملاً عاری از کافئین نیست و تنها 97 درصد کافئین آن حذف می‌شود. قرص کافئین، با دوز مشخص 200 میلی‌گرم، محرکی قوی برای افزایش انرژی و تمرکز است اما مصرف بی‌رویه آن می‌تواند عوارضی چون اضطراب و بی‌خوابی به همراه داشته باشد. کافئین، علاوه بر انرژی‌بخشی، در تسکین درد مؤثر است، اما مصرف بیش از حد یا قطع ناگهانی آن ممکن است به سردرد کافئینی منجر شود. همچنین، شامپو کافئین با تقویت ریشه و تحریک رشد موها به کاهش ریزش و افزایش ضخامت آن‌ها کمک کرده و سلامت مو را بهبود می‌بخشد. در این مقاله از دانستنی های قهوه شکلاد با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد کافئین بدانید.

کافئین چیست؟

کافئین، یک ماده‌ی طبیعی تلخ و سفید است که بیشتر ما آن را در قهوه و چای می‌شناسیم. این ماده محرک که در گیاهانی مثل قهوه، چای و کاکائو یافت می‌شود، با تحریک سیستم عصبی مرکزی باعث هوشیاری، افزایش انرژی و کاهش احساس خستگی می‌شود. کافئین از عناصر ساده‌ای مثل کربن، هیدروژن، نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده و به دلیل خواص منحصر به فردش در بسیاری از نوشیدنی‌ها، غذاها و حتی داروها کاربرد دارد. این ماده نه تنها خواب را به تعویق می‌اندازد، بلکه می‌تواند تمرکز و عملکرد ذهنی را بهبود بخشد.

مهم ترین فواید کافئین را بدانید!

کافئین، ترکیبی طبیعی است که به‌طور گسترده در قهوه، چای، شکلات و برخی مکمل‌ها یافت می‌شود. این ماده، علاوه بر انرژی‌بخشی، اثرات مثبت بسیاری بر سلامت دارد. در ادامه، مهم‌ترین فواید کافئین را بررسی می‌کنیم:

1. فواید کافئین برای کاهش وزن

کافئین می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. این ماده با کاهش اشتها و افزایش متابولیسم بدن، یعنی سوزاندن کالری بیشتر، عمل می‌کند. در واقع، کافئین با تحریک بدن برای تولید گرما، انرژی بیشتری را مصرف می‌کند. برخی از مکمل‌های کاهش وزن هم از این خاصیت کافئین استفاده می‌کنند و با ترکیب آن با موادی مانند افدرا، اثرات لاغری را تقویت می‌کنند.

2. فواید کافئین برای هوشیاری

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف ۷۵ میلی‌گرم کافئین (تقریباً معادل یک فنجان قهوه) می‌تواند توجه و هوشیاری شما را به طرز چشمگیری افزایش دهد. اگر به دنبال تمرکز بیشتر و سرعت عمل بالاتر هستید، می‌توانید دوز مصرفی خود را تا ۱۶۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرم افزایش دهید. این مقدار به شما کمک می‌کند تا هوشیاری ذهنی‌تان را تقویت کرده، سریع‌تر فکر کنید و حافظه‌تان را بهبود ببخشید. اما حواستان باشد، کافئین هرچند مفید است، نمی‌تواند جایگزین یک خواب شبانه‌ی خوب شود.

3. فواید کافئین برای بهبود عملکرد ورزشی

مطالعات نشان داده که کافئین می‌تواند به ورزشکاران کمک کند تا در تمرینات طولانی‌مدت و با شدت متوسط، عملکرد بهتری داشته باشند. بر اساس نظر کارشناسان آژانس ایمنی غذایی اروپا، کافئین با افزایش استقامت و توانایی بدن در تحمل تمرینات طولانی‌مدت، نقش مهمی در بهبود عملکرد ورزشکاران ایفا می‌کند. با این حال، تاکنون تحقیقات دقیقی در مورد تأثیر کافئین بر تمرینات کوتاه و شدید انجام نشده است و نمی‌توان با قطعیت در این باره اظهار نظر کرد.

4. فواید کافئین برای افزایش عملکرد مغز

کافئین موجود در قهوه با اتصال به گیرنده‌های آدنوزین در مغز، احساس خستگی را کاهش می‌دهد و هوشیاری را افزایش می‌دهد. علاوه بر کافئین، قهوه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های پلی‌فنول است که از سلول‌های مغز محافظت می‌کنند و عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشند. مطالعات نشان داده‌اند نوشیدن منظم قهوه می‌تواند به تقویت حافظه، تمرکز و مهارت‌های حل مسئله کمک کند و حتی ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون را کاهش دهد. با این حال، برای درک کامل تأثیرات طولانی‌مدت قهوه بر سلامت مغز، نیاز به تحقیقات بیشتری است.

5. فواید کافئین بر کبد و روده بزرگ

تنقیه کافئین می‌تواند با تحریک دفع صفرا از دیواره روده بزرگ، به آماده‌سازی روده برای آندوسکوپی یا کولونوسکوپی کمک کند و همچنین با افزایش سطح گلوتاتیون، آنتی‌اکسیدان طبیعی بدن، از فرآیند سم‌زدایی طبیعی کبد پشتیبانی نماید. مصرف قهوه نیز ممکن است خطر ابتلا به سیروز را کاهش داده و پیشرفت بیماری در عفونت هپاتیت C را کند کند. علاوه بر این، مطالعات نشان داده‌اند که قهوه می‌تواند برای افراد مبتلا به سرطان سلول‌های کبدی اثرات محافظتی داشته باشد.

6. فواید کافئین بر اسپاسم پلک

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که کافئین ممکن است نقش محافظتی در برابر برخی اختلالات چشمی ایفا کند. برای مثال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف کافئین می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بلفارواسپاسم کمک کند. این اختلال عصبی باعث انقباضات غیرارادی پلک‌ها می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به مشکلات جدی بینایی شود. علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهند که کافئین ممکن است از عدسی چشم در برابر آسیب‌هایی که می‌توانند منجر به آب مروارید شوند، محافظت کند.

7. فواید کافئین بر سرطان پوست

مطالعات نشان داده‌اند که کافئین موجود در قهوه می‌تواند به عنوان یک سپر محافظتی در برابر برخی انواع سرطان پوست عمل کند. دانشمندان معتقدند کافئین با خنثی کردن اثرات مضر اشعه ماوراء بنفش خورشید، از آسیب به سلول‌های پوست و در نتیجه، پیشرفت سرطان جلوگیری می‌کند. تحقیقات اخیر همچنین نشان می‌دهد که مصرف روزانه سه فنجان قهوه کافئین‌دار، خطر ابتلا به شایع‌ترین نوع سرطان پوست، یعنی سرطان سلول بازال، را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این کاهش خطر در زنان حدود ۲۱ درصد و در مردان حدود ۱۰ درصد گزارش شده است.

مقدار مناسب مصرف کافئین در هر روز

میزان دقیق کافئین مورد نیاز بدن هر فرد، مثل اثر انگشتش، منحصر به فرد است. بعضی‌ها سریع‌تر کافئین را هضم می‌کنند و بعضی دیرتر. به همین دلیل، نمی‌توان گفت که مثلا فلان مقدار کافئین برای همه خوب است. با این حال، کارشناسان توصیه می‌کنند که مصرف روزانه کافئین را از 400 میلی‌گرم (تقریبا چهار فنجان قهوه) بیشتر نکنیم. این مقدار یک حد کلی است و ممکن است برای بعضی‌ها زیاد و برای بعضی‌ها کم باشد.

متخصصان همچنین توصیه می‌کنند که نوجوانان روزانه بیشتر از 100 میلی‌گرم کافئین مصرف نکنند. افرادی که مشکلات خاصی مثل ADHD دارند یا به طور کلی به کافئین حساس هستند نیز، قبل از مصرف هرگونه محصول حاوی کافئین باید حتما با پزشک مشورت کنند. چراکه مصرف بیش از حد کافئین، مثلا بیشتر از 1200 میلی‌گرم در روز، می‌تواند برای سلامتی بسیار خطرناک باشد. جالب است بدانید تقریبا 28 فنجان قهوه حاوی یک قاشق چای‌خوری کافئین خالص است و مصرف این مقدار، بسیار خطرناک و حتی کشنده است.

به یاد داشته باشید که حتی دوزهای کم کافئین می‌توانند حاوی مقدار قابل‌توجهی کافئین باشند؛ برای مثال، تنها یک قاشق چای‌خوری پودر خالص کافئین معادل ۲۸ فنجان قهوه است، که این مقدار می‌تواند بسیار خطرناک باشد و محصولات حاوی کافئین خالص یا بسیار غلیظ تهدیدی جدی برای سلامتی به شمار می‌روند.

چقدر طول می کشد تا کافئین از بدن دفع شود؟

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که کافئین چقدر در بدن ما می‌ماند؟ نیمه عمر کافئین، یعنی زمانی که طول می‌کشد تا نصف مقدار آن از بدن دفع شود، بین 4 تا 6 ساعت است. پس اگر مثلا صبح یک فنجان قهوه پرکافئین بخورید، تا ظهر نیمی از کافئین آن هنوز در بدنتان باقی خواهد ماند. همین موضوع باعث می‌شود که مصرف کافئین در اواخر روز، به‌خصوص قبل از خواب، توصیه نشود. چون حتی با گذشت چند ساعت، بخشی از آن همچنان در بدن فعال است و می‌تواند روی کیفیت خوابمان تأثیر بگذارد. پس برای داشتن خوابی راحت و آرام، بهتر است مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار را به ساعات اولیه روز محدود کنیم.

کدام مواد غذایی و نوشیدنی‌ها کافئین دارند؟

برای مدیریت تعادل در مصرف کافئین، آگاهی از مواد حاوی این ترکیب ضروری است. کافئین به طور طبیعی در بسیاری از گیاهان وجود دارد و در غذاها و نوشیدنی‌های مختلف یافت می‌شود، که رایج‌ترین آن‌ها قهوه و چای هستند.  در ادامه با دیگر خوراکی ها و نوشیدنی های حاوی کافئین آشنا خواهید شد:

• قهوه
• چای سبز
• چای سیاه
• چای  اولانگ
• یربا ماته
• نوشیدنی‌های انرژی زا
• مکمل‌های عملکرد ورزشی
• نوشابه
• شکلات و غذاهای حاوی شکلات
• تیرامیسو
• بستنی قهوه
• برخی از شیرینی‌ها
• آجیل کول
• آدامس
• داروهای بدون نسخه (OTC) مانند داروهای سرماخوردگی، برای مبارزه با خواب آلودگی
• داروهای ضد درد

آیا قهوه بدون کافئین وجود دارد؟

قهوه دیکف، یا همان قهوه بدون کافئین، انتخابی عالی برای کسانی است که می‌خواهند از طعم قهوه لذت ببرند بدون اینکه نگران تاثیرات کافئین باشند. البته، ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آیا قهوه دیکف واقعا بدون کافئین است؟ پاسخ این است که هرچند کافئین این نوع قهوه به حداقل رسیده، اما کاملا صفر نیست. به عبارت ساده‌تر، قهوه دیکف هم کمی کافئین دارد، اما مقدار آن به قدری کم است که تاثیر محسوسی روی بدن نخواهد گذاشت.

در فرآیند دیکف کردن دانه‌های قهوه، بیش از 97 درصد کافئین آن حذف می‌شود، به‌طوری‌که یک فنجان قهوه معمولی که حدود 95 میلی‌گرم کافئین دارد، در مقایسه با قهوه بدون کافئین که تنها 2 میلی‌گرم کافئین دارد، تفاوت چشمگیری دارد؛ به عبارتی برای دریافت میزان کافئین یک فنجان قهوه معمولی، باید بین 10 تا 20 فنجان قهوه دیکف مصرف کرد.

تولید قهوه بدون کافئین با روش دی‌اکسید کربن یکی از طبیعی‌ترین روش‌هاست که طی آن دانه‌های قهوه پس از بخاردهی با CO2 مایع ترکیب می‌شوند. در این فرایند، CO2 مایع کافئین را جذب کرده و سپس از دانه‌ها جدا می‌شود. مایع حاوی کافئین به دستگاه تبخیر منتقل شده و به گاز تبدیل می‌گردد تا کافئین از CO2 جدا شود. این فرایند چندین بار تکرار می‌شود تا بیش از 97 درصد کافئین دانه‌های قهوه حذف شود.

قرص کافئین چیست؟

قرص یا مکمل کافئین، در واقع پودر خشک شده کافئین خالص است که به شکل قرص درآمده است. گاهی اوقات هم از عصاره‌های طبیعی مثل قهوه سبز یا چای سبز در ترکیبات آن استفاده می‌شود. هر قرص کافئین به طور معمول حاوی ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین است و به عنوان یک محرک طبیعی برای افزایش انرژی و تمرکز شناخته می‌شود.

قرص‌های کافئین، با تأثیرات سریعی که بر سیستم عصبی می‌گذارند، به عنوان محرکی محبوب برای افزایش انرژی، تمرکز و عملکرد بدنی شناخته می‌شوند. این قرص‌ها می‌توانند در کاهش وزن، تسکین دردهای خفیف و بهبود هوشیاری ذهنی نیز مؤثر باشند. با این حال، قبل از مصرف کافئین، حتما به حساسیت بدن خود نسبت به آن توجه کنید؛ چرا که مصرف بیش از حد یا طولانی‌مدت قرص کافئین ممکن است عوارضی مانند اضطراب، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری را به همراه داشته باشد. اگرچه کافئین در بسیاری از نوشیدنی‌ها مانند قهوه و چای نیز یافت می‌شود، اما قرص‌های کافئین به دلیل دارا بودن دوز مشخصی از کافئین، تأثیری سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تری دارند.

سردرد کافئین چیست؟

کافئین نه تنها انرژی‌بخش است، بلکه گاهی برای تسکین درد هم به کار می‌رود. مثلا، خیلی از مسکن‌هایی که می‌خوریم، مثل ترکیب آسپرین و استامینوفن، کافئین هم دارند تا اثر تسکین‌دهندگی‌شان بیشتر شود. با این حال، زیاده‌روی در مصرف کافئین یا قطع ناگهانی‌اش، می‌تواند باعث سردرد شود که در این صورت؛ به آن سردرد کافئینی می‌گویند.

کافئین می‌تواند به مشکلی به نام سردرد بازگشتی ناشی از مصرف کافئین (Caffeine Rebound) نیز منجر شود، که در آن افراد پس از مصرف زیاد کافئین و کاهش اثرات مثبت اولیه، علائم ترک را تجربه می‌کنند. بنیاد ملی سردرد آمریکا توصیه می‌کند که مصرف کافئین در حد اعتدال بی‌خطر است، اما اگر به طور مکرر سردرد دارید، بهتر است مصرف روزانه کافئین را کنار بگذارید.

شامپو کافئین مفید است یا مضر؟

شامپو کافئین یکی از محصولات نوآورانه در مراقبت از مو است که به دلیل خواص ویژه‌اش، محبوبیت زیادی پیدا کرده است. تولیدکنندگان این شامپو معتقدند که استفاده از آن می‌تواند به کاهش ریزش مو، تقویت ریشه، افزایش ضخامت و تحریک رشد مو کمک کرده و در نهایت سلامت و زیبایی موها را بهبود بخشد. شامپو کافئین یک محصول مراقبتی برای مو است که حاوی کافئین، ماده مؤثر موجود در قهوه، می‌باشد و به تقویت موها کمک می‌کند. این شامپو به‌طور ویژه برای موهای نازک طراحی شده و با استفاده منظم می‌تواند حجم و لطافت بیشتری به موها ببخشد.

مطالعات نشان داده که کافئین می‌تواند به عنوان یک تقویت‌کننده‌ی طبیعی برای موها عمل کند. این ماده با تحریک رشد موها و افزایش ضخامت آن‌ها، به داشتن موهایی سالم‌تر و قوی‌تر کمک می‌کند. برخی از شامپوهای حاوی کافئین، علاوه بر این خاصیت، غنی از ویتامین‌ها و روغن‌های طبیعی هستند که به تغذیه‌ی موها و بهبود سلامت کلی آن‌ها کمک می‌کنند. کافئین نه تنها می‌تواند ریزش موها را متوقف کند، بلکه شامپوهای حاوی کافئین معمولا شامل مواد دیگری همچون عصاره آلوئه‌ورا و روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل و آرگان هستند که به نرم کردن، تغذیه و بهبود وضعیت کلی مو و پوست سر کمک می‌کنند.

منظور از حساسیت به کافئین چیست؟

برخی افراد نسبت به کافئین و محصولات حاوی آن حساسیت بیشتری دارند. مصرف بیش از حد کافئین در این افراد می‌تواند عوارضی مثل بی‌قراری، بی‌خوابی، سردرد و حتی اختلال در ضربان قلب را به همراه داشته باشد. حساسیت به کافئین می‌تواند زندگی روزمره را مختل کند. حتی مقدار کمی کافئین هم می‌تواند برای افرادی که به آن حساسیت دارند، باعث بروز مشکلاتی شود. خوشبختانه، در بیشتر موارد، این حساسیت شدید نیست و عوارض جدی به همراه ندارد. با این حال، برای داشتن کیفیت زندگی بهتر، بهتر است از مصرف کافئین اجتناب شود.

حساسیت به کافئین می‌تواند علائمی شبیه به سایر آلرژی‌های غذایی داشته باشد. این علائم ممکن است شامل خارش و تورم لب‌ها، زبان یا دهان و همچنین راش پوستی باشد. گاهی این علائم بلافاصله پس از مصرف کافئین ظاهر می‌شوند و گاهی چند ساعت طول می‌کشد تا خودشان را نشان دهند. از آنجایی که حساسیت به کافئین هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، ممکن است با سایر آلرژی‌ها اشتباه گرفته شود. در موارد شدید، حساسیت به کافئین می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شود که با مشکل در تنفس، خس‌خس سینه و سرفه همراه است.

آیا مصرف کافئین عوارض جانبی دارد؟

کافئین نه تنها مانع جذب مواد معدنی مهمی مثل آهن می‌شود، بلکه با تنگ کردن رگ‌های خونی و ایجاد مشکلاتی مثل اختلالات کبدی، تنگی نفس و افزایش ضربان قلب، برای افرادی که فشار خون دارند بسیار خطرناک است. به همین دلیل، مصرف کافئین برای این افراد توصیه نمی‌شود. مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله اضطراب، بی‌قراری، لرزش و ضربان قلب نامنظم را به همراه داشته باشد.

همچنین، ممکن است خواب را مختل کرده و باعث سردرد، میگرن و حتی افزایش فشار خون شود. علاوه بر این، کافئین به راحتی از جفت عبور می‌کند و می‌تواند خطر سقط جنین یا تولد نوزاد با وزن کم را برای زنان باردار افزایش دهد. بنابراین، مصرف کافئین برای زنان باردار باید با احتیاط و به میزان بسیار محدود انجام شود. در نهیت به یاد داشته باشید فروشگاه آنلاین شکلاد، طیف گسترده‌ای از انواع قهوه را برای شما فراهم کرده است تا بتوانید بهترین انتخاب را برای خرید قهوه داشته باشید.

رایج‌ترین سوالات شما در رابطه با کافئین

1- آیا کافئین اعتیادآور است؟

پاسخ: بله، کافئین می‌تواند باعث ایجاد وابستگی شود. با مصرف مداوم کافئین، بدن به آن عادت کرده و در صورت قطع مصرف، ممکن است علائمی مانند سردرد، خستگی و تحریک‌پذیری ظاهر شود.

2- کافئین چه تاثیری بر خواب دارد؟

پاسخ: کافئین می‌تواند باعث اختلال در خواب شود. مصرف کافئین در اواخر روز می‌تواند به سختی به خواب رفتن و کاهش کیفیت خواب منجر شود.

3- آیا کافئین برای قلب مضر است؟

پاسخ: در افراد سالم، مصرف متعادل کافئین معمولاً برای قلب مضر نیست. با این حال، در افرادی که دارای بیماری‌های قلبی هستند یا به کافئین حساسیت دارند، مصرف زیاد کافئین می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شود.

4- آیا کافئین باعث کم‌آبی بدن می‌شود؟

پاسخ: کافئین یک مدر ملایم است و می‌تواند باعث افزایش ادرار شود. بنابراین، مهم است که هنگام مصرف کافئین، آب کافی بنوشید تا از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید.